Seni Masyarakat Sarawak-disediakan oleh Eng Shwu Mei

Seni

Dalam masyarakat Sarawak, berbagai-bagai jenis seni yang diwarisi sejak zaman dahulu. Antaranya ialah manik, pua kumbu, seramik dan sebagainya.



Pua Kumbu

Di Sarawak, tenunan kain pua atau dikenali sebagai selimut (kumbu) adalah seni tenunan yang dihasilkan oleh wanita Iban di Sarawak yang amat terkenal sebagai barang budaya di Sarawak. Pua kumbu ini merupakan terkstil utama dalam kalangan kaum Iban.

Kebanyakkan kain yang digunakan berwarna merah atau coklat tua dan reka corak yang biasa digunakan ialah anak kunci, lengkar, rombus atau batu berlian dan panjang kain pua ini lebih kurang 40 hingga 50cm.

Pua kumbu digunakan dalam pelbagai upacara seperti kelahiran, perkhawinan, pengebumian, perubatan, upacara bercucuk tanam. Semasa upacara kelahiran, sebaik sahaja bayi dilahirkan dan dibersihkan, bayi tersebut akan dibalingkan di atas pua kumbu. Bayi tersebut diselubungkan dengan pua kumbu dan diiring ke tempat permadian iaitu sungai. Pua kumbu juga digunakan sebagai penghiasan ruang persandingan dan hantaran pengantin dalam upacara perkhawinan. Semasa upacara pengebumian, pua kumbu akan digantung sebagai langsir untuk melindungi si mati. Pua kumbu digunakan sebagai pandong untuk menyimpan dan pemberian dalam upacara penanaman.

Corak yang dihasilkan pada setiap tenunan adalah berdasarkan motif-motif yang berkaitan dengan kepercayaan dan pantang-larang mereka. Motif-motif yang digunakan ialah motif engkeramba. Motif ini dipercayai berkuasa menghalang bencana atau kuasa jahat daripada menyerang tanam-tanaman penghuni rumah pangjanng. Motif fauna yang digunakan ialah motif buaya, ular, katak, harimau, dan tikus kasturi, rusa dan serangga. Contohnya, motif buaya dipercayai mempunyai kuada untuk menjaga tempat berhuma iaitu tanaman padi oleh kaum Iban. Manakala motif ular tidak ditenun dengan seweneng-wenangnya kerana binatang ini membawa petanda buruk yang dikaitan dengan kuasa jahat atau hantu. Motif burung dipercayai boleh menyembuhkan penyakit dan mendatangkan kekayaan. Motif fauna merupakan salah satu motif yang sering digunakan, tumbuh-tumbuhan yang ditenun ialah rotan, puncuk paku, puncuk rebung, buah-buahan, biji benih dan bunga-bungaan. Antara motif yang lain ialah motif bulan, awam larat, alat tenun dan sebagainya.

Pua kumbu hanya boleh digunakan dalam adat istana sahaja pada zaman dahulu. Sekarang telah diubahsuai menjadi hiasan dinding, alas meja, beg dan lain-lain lagi.

Manik

Gubahan manic merupakan satu jenis seni kraftangan yang sangat popular di Sarawak. Seni kraftangan ini telah menjadi satu seni tradisi dalam kalangan masyarakat etnik Sabah dan Sarawak.
Jenis-jenis manik yang diperbuat daripada kulit, kerang, gigi, dan biji buah-buahan yang dilubangkan dan dicucukkan dengan tali adalah manic yang paling awal yang dihasilkan dalam masyarakat Sarawak. Manik-manik seperti rantai leher manic dan karangan manic enam sejajar dibuat sendiri oleh pribumi Sarawak.

Seramik

Barang-barang tembikar dikenali sebagai seramik dalam masyarakat Sarawak. Seramik ini mempunyai keguanaan yang luas dalam kalangan masyarakat Sarawak, Kewujudan seramik di Delta Sungai Sarawak semenjak 1948.Ribuan serpihan saramak ditemui dan digali yang dipercayai berasal dari negara China, Thailand, Vietnam, Jepun dan Eropah.

Seramik-seramik yang berupa tempayan atau bekas yang tidak berukir, botol, dan bekas yang berbentuk bundar. Seramik ini dibuat dengan menggunakan tangan, permukaan kasar, keras dan dibakar dengan api sederhana. Barang-barang seramik tradisional yang dihasilkan termasuk pinggan, mangkuk, tajau iaitu sejenis tempayan besar, takar dan perkakas memasak. Dalam kaum Kelabit, tajau digunakan sebagai bekas penyimpanan mayat ketua mereka dan juga diterim sebagai galang ganti nyawa.

Corak ukiran perhisan pada seramik itu banyak menampilkan unsur-unsur daripada sistem kepercayaan mereka. Apabila ketibaan pedagang Cina, Pembuat seramik tempatan mula dipengaruhi dari segi motif hiasan dan jenis barang oleh seni tembikar Cina. Antaranya pasu Sarawak mendapat sambutan yang lebih baik. Bentuk, warna dan corak hiasannya yang unik membolehkan hasil seni ini menjadilan buah tangan yang isitimewa bagi para pelancong yang melawat ke Bumi Kenyalang.